Φόρουμ
Το 10.200 τόνων θωρακισμένο εύδρομο που στέκεται αγέρωχο στη μαρίνα του Φλοίσβου βρέθηκε πριν από λίγες ημέρες στην κορυφή της επικαιρότητας, όχι βεβαίως για τις ένδοξες μάχες που έδωσε αλλά για τα τσιφτετέλια και τα μοντέλα που παρέλασαν στο κατάστρωμά του. Το πλοίο που επί σειρά ετών αποτέλεσε τον φόβο και τον τρόμο των Τούρκων στη Μεσόγειο βρέθηκε στο στόχαστρο της δημόσιας κριτικής με αφορμή όσους αποφάσισαν πως εκτός από τον μουσειακό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα του έπρεπε να μετατραπεί σε πίστα νυχτερινού κέντρου για τις ανάγκες γαμήλιας δεξίωσης.
Η ιστορία του θωρηκτού ΑΒΕΡΩΦ ξεκινά από τα ναυπηγεία Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας, όταν στα τέλη του 1908 η κυβέρνηση Μαυρομιχάλη αποφάσισε να ενισχύσει το Πολεμικό Ναυτικό με ένα αξιόμαχο θωρηκτό. Πληρώνοντας το 1/3 της τιμής ως προκαταβολή από εξωτερικό δάνειο και από χρήματα της διαθήκης του Γεωργίου Αβέρωφ το ελληνικό κράτος έδωσε το βάπτισμα του πυρός στο νεοαποκτηθέν καταδρομικό τον Οκτώβριο του 1912 με την έναρξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Το ΑΒΕΡΩΦ με επικεφαλής Στόλου στο Αιγαίο τον ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη απέπλευσε προς τα Δαρδανέλια και από εκεί ξεκίνησε μια νικηφόρα πορεία που εμπόδισε τη μεταφορά τουρκικών στρατευμάτων και εφοδίων προς τα ηπειρωτικά μέτωπα των Βαλκανίων. Το ένδοξο καταδρομικό πολύ γρήγορα καταλαμβάνει τη Λήμνο και εγκαθίσταται στον όρμο του Μούδρου. Ακολουθεί η κατάληψη του Αγίου Ορους και των νησιών του Βορείου και Ανατολικού Αιγαίου (Θάσος, Σαμοθράκη, Ιμβρος, Τένεδος, Αγ. Ευστράτιος, Μυτιλήνη, Χίος).
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΥΜΒΟΛΟΥ
Η σύγκρουση με τον τουρκικό στόλο ήταν πλέον αναπόφευκτη. Ο ναύαρχος Κουντουριώτης έδωσε επιθετικό χαρακτήρα στον ελληνικό σχεδιασμό και διέταξε τον στόλο να πλέει από Βορρά προς Νότο, με αποτέλεσμα ο οθωμανικός στόλοςς να εμφανιστεί στην έξοδο των Στενών. Η έκβαση των ναυμαχιών της Ελλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913) που ακολούθησαν διέλυσε τις προσδοκίες του σουλτάνου και της Υψηλής Πύλης για τον έλεγχο του Αιγαίου. Το ΑΒΕΡΩΦ αποκτά διαστάσεις συμβόλου στη λαϊκή μνήμη. Ενας θρύλος είχε μόλις γεννηθεί.
Με το τέλος της πρώτης παγκόσμιας σύρραξης -Οκτώβριος 1918- η Τουρκία συνθηκολόγησε (ανακωχή του Μούδρου) και η Ελλάδα βρέθηκε στην πλευρά των νικητών. Το Γ. ΑΒΕΡΩΦ κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη και εκεί ύψωσε την ελληνική σημαία ως μία από τις νικήτριες δυνάμεις του Μεγάλου Πολέμου.
Μετά την υπογραφή των συνθηκών ειρήνης το Γ. ΑΒΕΡΩΦ μαζί με τον υπόλοιπο στόλο μετέφερε τα ελληνικά στρατεύματα στην Ιωνία. Οι εξελίξεις των επιχειρήσεων στη Μικρά Ασία διέγραψαν γρήγορα αρνητική πορεία που κατέληξε στην Καταστροφή του '22. Το Γ. ΑΒΕΡΩΦ βρέθηκε ξανά στα μικρασιατικά παράλια με το θλιβερό καθήκον της μεταφοράς των ελληνικών στρατευμάτων και του ξεριζωμένου ελληνικού στοιχείου.
ΝΑΥΑΡΧΙΔΑ
Με την έναρξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου το θωρηκτό Γ. ΑΒΕΡΩΦ τέθηκε και πάλι επικεφαλής του ελληνικού πολεμικού στόλου. Ωστόσο, μετά την κατάρρευση του μετώπου, τον Απρίλιο του 1941, το υπουργείο Ναυτικών διέταξε την αυτοβύθιση του θωρηκτού προκειμένου να μην περιέλθει στα χέρια των Γερμανών. Ο «Μπαρμπα-Γιώργης», όπως συνήθιζαν να αποκαλούν το θωρηκτό τα πληρώματα, διαφεύγει από την Ελευσίνα και πλέει με τον υπόλοιπο ελληνικό στόλο στη Μέση Ανατολή, όπου χρησιμοποιήθηκε ως συνοδεία νηοπομπών στον Ινδικό. Το απόγευμα της 16ης Οκτωβρίου του 1944, με την απελευθέρωση και το τέλος του πολέμου επέστρεψε πανηγυρικά επικεφαλής του κύριου μέρους του ελληνικού στόλου, αποβιβάζοντας στο Φάληρο την τότε ελληνική κυβέρνηση. Το 1952 ο «Μπαρμπα-Γιώργης» έχει πια γεράσει και διατάσσεται ο παροπλισμός του. Από το 1956 μέχρι το 1983 το θωρηκτό βρέθηκε πρυμνοδετημένο στον Πόρο. Το 1984 το Πολεμικό Ναυτικό αποφάσισε να το αποκαταστήσει ως μουσείο και έτσι, ύστερα από τριάντα χρόνια στο περιθώριο, ξεκίνησε μια νέα πορεία με εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Από τη ρυμούλκησή του στο Φάληρο και μετά, το Γ. ΑΒΕΡΩΦ αποτελεί μνημείο που τιμά αυτούς που υπηρέτησαν και έπεσαν στη διάρκεια της ένδοξης ιστορίας του, υποκαθιστώντας, έστω και κατά στοιχειώδη τρόπο, την έλλειψη μνείας των ναυτικών αγώνων από την ελληνική Πολιτεία. Συνάμα διατηρεί ζωντανά τα μη απτά ανθρώπινα αποθέματα, όπως η κληρονομιά των θαλασσών, η σημασία των θαλασσίων μεταφορών και η ελκυστικότητα του ναυτικού επαγγέλματος, όπου η αξιοπρέπεια, το ήθος και η δημοκρατική αντίληψη είναι κοινός τόπος συνάντησης όλων των ναυτικών.
Οργή από τους παλαίμαχους ναύτες
Τεράστια ντροπή και αίσχος για όσα διαδραματίστηκαν τις τελευταίες ημέρες αισθάνονται οι τελευταίοι εν ζωή ναύτες που υπηρέτησαν τις δύσκολες εποχές του Ελληνισμού στο ΑΒΕΡΩΦ. Μιλώντας στην «Espresso της Κυριακής» ο κ. Θεμιστοκλής Κάτσης, που υπηρέτησε ως ναύτης από το 1938 έως το 1939, περιγράφει με λεπτομέρειες την καθημερινότητα πάνω στο πλοίο: «Η εποχή εκείνη απαιτούσε πολύ σκληρή δουλειά αλλά υπήρχε πάντα πολλή αγάπη γι' αυτό που κάναμε. Η πιο δύσκολη εργασία για εμάς ήταν η ανθράκευση (εφοδιασμός του πλοίου με κάρβουνο), όπου συμμετείχαμε όλο το πλήρωμα. Στο τέλος γινόμασταν μέσα στη σκόνη και τη μαυρίλα, χωρίς να μπορούμε να αναπνεύσουμε από τις αναθυμιάσεις».
Ο κύριος Θεμιστοκλής παρά τα χρόνια που πέρασαν θυμάται με νοσταλγία τα χρόνια που υπηρέτησε στο ΑΒΕΡΩΦ, σε μια τόσο δύσκολη για την Ελλάδα και τον λαό της περίοδο: «Οσοι πέρασαν από εκεί κουβαλάνε μέσα στην καρδιά τους ένα κομμάτι από το ΑΒΕΡΩΦ» υποστηρίζει και προσθέτει: «Αυτά που έγιναν πάνω στο κατάστρωμα του πλοίου είναι καραγκιοζιλίκια. Αυτό το πράγμα δεν έπρεπε να γίνει. Με δυσαρέστησε πάρα πολύ, ακόμα κι αν έγινε για πολλά χρήματα. Τα ιστορικά μνημεία δεν έχουν ανάγκη από διακονιά».
Τα λόγια ενός ανθρώπου που κουβαλά στην καρδιά του αξίες και ιδανικά άλλων εποχών γίνονται επίκαιρα όσο ποτέ άλλοτε αποδεικνύοντας ότι η ιστορική αμνησία συγχωρείται αλλά δεν λησμονείται.
